BOR’da Tarih yok mu ediliyor?

Kayseri Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü, Niğde’nin Bor ilçesindeki Ermeni Kilisesi’nin Röleve, restitüsyon ve Restorasyon çalışmalarına başlandı Kilisenin onarımı için 697 bin lira kaynak aktarıldı.

Niğde İl Encümeni, İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Ali Nebol başkanlığında 27 Temmuz da yapılan toplantıda alınan karar ile Kayseri Röleve ve Anıtlar Müdürlüğü’nce restorasyon çalışması yapılacak olan Bor İlçesi’ndeki Ermeni Kilisesi için ayrılan 697 bin liranın gelir gider kaydı yapılmış ve çalışmalara geçtiğimiz ay içinde başlanmıştı.

Restorasyon çalışmalarının ardından yapılan çalışmaları yakından takip eden Borlu vatandaşlar “Böyle restorasyon olur mu?” diye isyan etti.

Bor Ermeni Kilisesi’nin çalışmaları esnasında resimlerini çekerken buranın geçmişini merak ettik orada bulunan vatandaşlar bizimle paylaştı. “Çocukluğumuzda burası sinema olarak kullanılıyordu. Daha sonra belediyeler burayı depo olarak kullanmaya başladılar. Şimdiki Başkanımız Sıtkı Erat’ın çabaları ile restorasyon yapılmaya başladı başkana teşekkür ediyoruz. Restorasyon yapan firmadan birçok kişi çalışıyordu şu an üç kişi çalışıyor. Burayı yeniden kazandırmak güzel olacak. Burasının inşaatında taşlar arasında harç olarak kurşun kullanılmış. Horasan harcı denen özel bir harç bu. Biraz ileride papazın evi var. Bu kilisenin içinden hükümet meydanı, Sokubaşı Mahallesi’nin orada ve papazın evine giden üç ayrı geçit var ve burası ilk yapıldığında herhangi bir güvenlik sorunu olduğunda bu tünellerin kullanıldığı söylenirdi bize. Şan sineması olarak uzun yıllar Borlulara hizmet veren bir yer burası.”

Kilisenin giriş kapısının üstünde bir yazıt olduğu ve 15-17 yıl kadar önce bu taşın gece yarısı alındığı yerine de ertesi gün taş konulduğunu belirten mahalleliler “Restorasyon yapılırken neden gerekli güvenlik önlemleri alınmıyor. Burayı restore ederken birileri bir şey bulursa götürürse sorumlusu kim olacak. Biz yetkililerden bu çalışmalar sürerken gerekli güvenlik önlemlerini almalarını istiyoruz” diye belirttiler.

Burasının sinema olduğu dönemde tabanının molozlarla doldurulduğunu belirten mahalleli “Kilisenin tabanındaki molozları kazıyarak tabandaki orijinal kısma ulaşmaya çalışıyorlar. Çalışmalar durdurulmuş neden durduruldu merak ettik. Sorumlu firmanın duvar sıvalarına gereken ilgiyi gösterip orijinal yapıyı gün yüzüne çıkarmalarını istiyoruz” dediler.

Konu ile ilgili Borlu Mühendis Atilla Yıldız serzenişte bulundu. Yıldız “Bor Sokubaşı’nda bulunan tarihi kilisenin onarılacağını duyunca sevinmiştim. Geçtiğimiz günlerde bir arkadaşımla oradan geçerken çatıda bulunan taşların söküldüğünü görünce hayret ettim. Etraftaki vatandaşlardan sorduğumda çatıyı söküp kiremit döşeyecekler dendiğinde şaşkına döndüm. Yanda bulunan merdivenlerden çatıya çıktım. Sökülen taşların orijinal olduğunu ve tamamen parçalanarak söküldüğünü gördüm. Horasan harcı ile yapılan bu çatının darbeli bir sökücü ile söküldüğünü fark ettim. Umarım yanılıyorumdur. Ama burada tarihi bir cinayet işleniyor ve bunu benim aklım almıyor. Restorasyonun sökme ve kırma işi olmadığını düşünüyorum” diye konuştu. Yıldız, “Yetkililerin bu konuya gereken ilgiyi göstermesini bekliyoruz” dedi.

İddialar üzerine Niğde İl Özel İdare’den konu ile ilgili bir yetkili ile görüştük. Konuya Kayseri Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü’nün baktığını ve denetiminde burasının yapabileceği kendilerine bir şikâyet olmadığı, bu tür restorasyon çalışmalarında güvenlik konusunda müteahhit firmanın dikkat etmesi gerektiğini yada ihale eden kurumun önlem alabileceği belirtildi.

Konunun asıl muhatabı olan Kayseri Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü’nden bir yetkili ile de görüştük. Yetkiliye şikâyet olup olmadığını sorduğumuzda herhangi bir şikâyetin söz konusu olmadığını söyledi. Çatıdaki sökülen taşlarla ilgili olarak ta “Çatıda bulunan çürük kısımlar sökülüyor. Restorasyon işlemi projede belirtildiği şekilde sürdürülmektedir. Sökülen taşların yerine orijinale benzer taşlar yerleştirilecek kiremit döşenmesi söz konusu değildir. Çatıdaki taşların arası çimento ile kapatılmış biz oradaki hasarlı taşları onarıyoruz. Denetimlerimizde devam ediyor vatandaşlarımızın hassasiyetini anlıyoruz. Çalışmalar kurallar dahilinde devam etmektedir” açıklaması yapıldı.

Konu ile ilgili geniş bir değerlendirme yapabilmek için bir arkeologdan da fikir aldık. Kilise ile ilgili bilgi veren arkeolog “Çatıda bulunan birkaç taş hasarlıydı onların onarılması gerekiyordu fakat çatının bir kısmı tamamen sökülmüş. Tek tek hasarlı taşları sökmek zor olduğu için böyle bir yöntem uygulanmış olabilir. Restorasyon işlemlerinde öncelikle konservasyon işleminin yapılması sağlıklı olur. Oralarda bulunan desenler ortaya çıkarılmalı ki kalan kısımların onarımı daha akıllıca olur. Bu işlemde resmen tarih katlediliyor. Yazık oluyor. Daha hassas davranılmalı. İç kısımla ilgili yorum yapamayacağım kilitli olduğu için görmedim” diye belirtti.

Borhaber.net olarak yaptığımız inceleme ve görüşmelerden sonra kamuoyu adına şu sorular kafamıza takıldı.

Gerçekten restorasyon çalışması projeye uygun mu?

İddia edildiği gibi kazılar esnasında herhangi bir tarihi esere ulaşılırsa bu mütahit firmanın iyi niyetine bırakılmalı mı yoksa yetkili merciler tarafından vatandaşların talep ettiği gibi güvenlik amaçlı bir gözlemci bulundurulmalı mı?

Kilisenin biraz ilerisinde bulunan papazın evi harap şekilde oranın akıbeti ne olacak?

Takdir kamuoyunundur.