Tarihsel Yenilemeyi Başarmışlar

 Çevre ve Kültür Değerleri Koruma Ve Tanıtma Vakfı ÇEKÜL AKADEMİ eğitimleri kapsamında Malatya ve ilçelerinde düzenlenen geziye katıldım. Malatya kent merkezi, Battal gazi gibi yerleşmelerde yapılanlar yanında Malatya 110 km ötesindeki İlçesi Arapgir’de olanlardan oldukça etkilendim. Kışın on bin nufusu olan ilçede yaz aylarında günde beş otobüs İstanbul’a direk gidiş-geliş yaptığı yerleşmede doğanın güzelliği yanında tarihe sahiplenme görkemli örneklerle ayağa kalkmış ve çalışmalar devam ediyordu. Belediye Başkanın tarihsel yenileme adına çabasını gördüm.  Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu ile  Arapgir dönüşümünü konuştum.  Anadolu da çok belediye için örnek işler başarmışlar.  Çok yerde Anadolu belediyelerin düşünmediğini ya da yol bilmediği için yapamadığını Arapgir belediye başkanı başarmış. Aynı ilde  aynı olanakları olmasına karşın aynı başarı ile gerçekleştirenler   yok. çünkü belediye başkanı siyasetin ötesinde  herkes ile ilişkiler geliştirerek  ilçesi için yola çıkmış. başarılı da olmuş. İşte başkanla yaptığımız uzun  görüşmenin kısa özeti.

ÖMER FETHİ GÜRER-Arapgir farklı ilçelere model olacak kadar önemli bir tarihsel dönüşüm yakalamış. Bunu nasıl başardınız.

HALUK CÖMERTOĞLU;   Arapgir göçle yok olan elindekini tüketen, yerel körlük ile değerlerinden bi haber durumda idi. Belediye olarak ta paramız yok, personelimiz yoktu ama tarihsel bir sahiplenme ile ayağa kalkabileceğimize inandık ve Valilerimizin kapısını çaldık. Malatya Koruma Uygulama ve Denetim Bürosu (KUDEB) desteğini de alarak neler yapabileceğimize baktı. 40 sivil yapının roleve, yenileme uygulama projesini hazırlattık. 385 geleneksel konut envanterini çıkardık. 1830 ların dokuma şehri ve o yıllarda nüfusu 40 binleri aşan bölgenin tarihi değerlerini, yemeğinden müziğine özelliklerini İstanbul üniversitelerimizle de işbirliği yaparak açığa çıkardık. Üç yıldızlı otelimiz, yerel yemekleri sunduğumuz resturantımız yanında bize özgü olanları belirleyerek onların yeniden değer ve anlam kazanması çalışmalarına başladık.

ÖMER FETHİ GÜRER: Tarihsel dokuyu soracağım ama öncelikle yerelde açığa çıkardıklarınız neler oldu?

HALUK CÖMERTOĞLU: Arapgir Saraylara padişahlar gönderen bu anlamda Osmanlı’da önemli yer tutan bir dünü var. Bölgede farklı medeniyetler gelmiş. Geçmiş. Verimli bir coğrafya da yer alıyoruz. Vadimizde her tür meyve yetişiyor ama bizi en çok anlatan Arapgir Üzümü,  Arapgir’de yetişen Reyhan ayrı bir tad. Kurusundan çay yapıyoruz. Arapgir’e özgü bir biberimiz var. Arapgir doğasının verdiği zenginlikle beslenen hayvanlarımızın etlerinin de ayrı tadı var. Haziran sonunda et yağlanmaya başladığında Çebiç etinden yapılan Arapgir tandırının tadına doyum olmaz. 64 tür yerel yemeğimizi saptadık Endemik bitkilerimizin bölgeye önemli katkısı var. Müzik kültürümüzü Sakarya Üniversitemiz ile araştırdık 60 eser Arapgir menşeli eser saptadık. Arapgir’de 1. Doğa Şenliklerini yaptık.  3. Bisiklet Turnuvasını düzenledik. 9 yürüyüş rotası oluşturduk. Kısacası yerel kültürü doğal güzelliklerle buluşturduk.

ÖMER FETHİ GÜRER: Arapgir gezerken bir mezarlık dikkatimi çekti.

HALUK CÖMERTOĞLU: Arapgir’de geçmişte yaşayan Ermenilerin mezarlığı, Arapgir’de yaşamış olanların ailelerini bulduk. Onları bölgeye davet ettik.  Dünyanın kaybettiği medeniyeti Arapgil’de yaşatıyoruz. Eski Ermeni mezarlarının onarımları düzenlemeleri yapıldı. Arapgir’e geldiler. Eski yaşadıkları yerleri gezdiler. Çok etkilendiler. Önce insanız o bakış ile iyi bir diyalogumuz oluştu.  

ÖMER FETHİ GÜRER:  Arapgir’de farklı yerlerde onlarca konak onarılmış. Tarihi yapılar kurtarılmış farklı bir görünüm oluşmuş. Bu anlamda özetle yapılanları anlatırmısınız?

 HALUK CÖMERTOĞLU: Arapgir mevcut yerleşmenin yanında vadi içinde eski Arapgir yer alıyor. Orada bulunan 10 mahalle önemli ölçüde harap olmuştu. Camiler, hamamlar yok olmak üzere idi. Burada yer alan tarihi kütüphane, mescit camiler, köprülerin kurtarılması için çalışmalar başladı. Çarşı Cami(Mirliva Ahmey Bey), Millet Han, Kaşkaloğlu Konağı, Çobanlı Cami ve konağı, Çarşı Hamam, Ömer Baba Türbesi, Tekke Cami, Şeyh Hasan Cami, Osman Paşa Cami, Ulu Cami, Yazılı Mağaralar, Arapgir Narin Kalesi, Deveci Hanı, Molla Eyüp Cami, Hankah, Ümmü Gülsüm Hatun Çeşmesi, Osman Paşa Şehir Hamamı, Kale Arkı, Kozluk Köprüsü, Eski Şehir ve mezar yerleri ve çok sayıda konak ile ev incelenmesi, onarılması, değer bulması için belirlediğimiz alanlardı. Çok sayıda konağın kurtarılması için ciddi çalışmalarda bulunduk. Örnek olabilecek dokuma atölyesi olan evleri, eski yapıları kurtarmak için harekete geçtik. Müze evlerimiz ve sokak iyileştirmeler ile farklı bir konuma erdik.  Dünü geleceğe taşıyacak çalışmalar yapıyoruz.

ÖMER FETHİ GÜRER: Çobanlı konağı gibi muhteşem dün konak örneğini, Sokak iyileştirme projesi ile önemli bir farklılık yaratan yerleri görünce valilik-kaymakam- belediye ve sorumlu kamu yöneticilerinin işbirliği ile önemli işlerin başarıldığına görerek şahit olduk. Millet Han içinde soluklandığımız güzelliği görkemi ile yaşadık. Tarihi camilerde ki özellikle ahşabın camide farklı yerlerde ne kadar güzel şekillendiğini gözlemledik. Kısacası değişen Arapgir örnek bir çalışmanın merkezi olmuş. Şüphesiz Prof. Dr Metin Sözen hocanın da bu bağlamda önemli desteğini de aldığınızı biliyorum.

HALUK CÖMERTOĞLU: Her zaman dile getirdiğimiz bir gerçek var. Biz ben ile başarılı olmadık. Birlikte başardık. Bunda öncelikle her alanda danıştığımız ilişkilerimiz, bilgilenmemiz ve bu konuma ermemizin en önemli yol göstericisi Metin Sözen hocamız oldu. Malatya’da daha önceki dönemde görev yapan valilerimizin ve KUDEP ekibi ile ÇEKÜL vakfı ve Tarihi Kentler Birliğinin önemli desteğini yanımızda bulduk.  Arapgir’de işe başlarken inandıramadığımız çok kişi sonuçlar açığa çıkınca benim evimi de özüne döndürün isteği oluştu. Belediye çalışanı da bu işe inandı. Birlikte başardık.  Yok olmak üzere olan tarihimizin değerlerini gün ışığına çıkardık. Arapgir açığa çıkan görünümüne yenilerini de ekleyeceğiz. Gelecek turizm içinde Arapgir’e katkısı büyük olacaktır.

Başkana teşekkür ettik. Millet handa sona eren gezimizde vadileri, eserleri değerleri yerinde gördük ve  Arapgir adına sevindik umarım örnek alınır.