Ömer Fethi Gürer basın toplantısında; Niğde ili bilinen on bin yıllık tarihi içinde Toroslara açılan kapı özelliğini taşır. Prof. Dr. Aliye Özkan Başkanlığında devam eden Köşk kazıları ile Bor ovasında M.Ö 7250’li dönemde tarım ve hayvancılıkla uğraşan toplulukların bölgeye yerleştikleri saptanmıştır. Neolitik dönemde buğday, arpa yetiştirildiği bulgular ile açığa çıkmıştır.
SULAMA SUYU VE İKLİM
Niğde İli, toplam 779.522 (hektar) alandır. Tarım arazisi niteliği taşıyan alan 275.783 hektardır. Mera-çayır arazisi 264.035 hektardır. Tarım alanlarının % 87.3’ünde tarla bitkileri, % 9.3 meyve, %1.8 sebze, %1.6 bağ alanında üzüm üretimi yapılmaktadır. Niğde İli’nde tarım arazilerinin % 58’inde kuru tarım, % 42’sinde sulu tarım yapılmaktadır. 160.253 hektar ise kıraç arazidir. Sulama suyunun % 60.8’i üreticilerin açtığı kuyulardan karşılanmakta, % 39 ise devletin yaptığı baraj ve göletlerden sağlanmaktadır.
ÜRETİCİLERE AİT DERİN SONDAJ KUYULARINDAN (ELEKTRİK)YÜKSEK MALİYETLE ÇIKARILAN SU İLE ÜRÜN MALİYETLERİ ARTMAKTADIR.
66.086 Hektar alan halen sulanamamaktadır. Niğde Aladağlardan kaynağını alan Ecemiş Suyu Seyhan üzerinden Akdeniz’e akmaktadır. Bu suyun Niğde için sulama ve içme suyu olarak değerlendirilmesi üretim maliyetlerini oldukça aşağı çekecek ve sulanan alan artacaktır.
Niğde İli arazi sulama suyu sorunlarına, kaliteli mera gibi kısıtlı üretim kaynaklarına, iklim yapısından kaynaklanan düşük yıllık yağışa ve kısa üretim sezonuna rağmen, tarımsal üretimde, ülkemizde ilk sırada olduğu ürünleri yetiştirmeyi başarmaktadır.
Ayrıca iklim nedeni ile özellikle don, üreticilerin başlıca mağdur olduğu bir mevsimsel sorundur.
Bütün olumsuzluklarına karşın Niğde, patates, elma, lahana, kuru fasulye, çavdar gibi ürünlerin üretimi ile adından söz ettirmektedir.
NİĞDE IPARD’A ALINMADI
Niğde İli zor koşullarda üretim yapılmasına ve çalışkan insan dokusuna karşın gerekli desteği alamamaktadır. Bunun en düşündürücü örneği IPARD’a Niğde’nin alınmamasıdır. Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Projesi kapsamında sağlanan destekten mahrum bırakılmıştır.
Bu bağlamda TBMM Başkanlığı’na ilgili Bakanın yanıtlaması isteği ile soru önergesi verdim. Niğde IPARD’dan yararlanan 46 il içinde yoktur. IPARD (Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Projesi Programı) yatırımları Konya ve Bursa illerinin aralarında bulunduğu 46 ilde yoğunlaştırılırken Niğde’nin neden bu kapsama alınmadığı merak konusudur. Kamu harcamalarında azami etkiyi sağlamak amacıyla, OECD tanımı kapsamında kırsal olarak belirlenen illerde sürdürülen çalışmada tarım sektörünün AB Standartları’na uyumunu teşvik kapsamına Niğde’nin alınmaması çevre illere göre tarımsal alanda mağduriyetine neden olmaktadır.
İllerin GSYH’den aldığı pay(kişi başı milli gelir),net göç hızı, desteklenecek sektörler itibariyle tarımsal potansiyelleri içeren ana kriterlere yönelik analiz çalışmaları sonunda Niğde’nin Konya, Bursa gibi illerden zengin görülmesi garip bir durumdur.
NİĞDE ÜRETİMDE İLK SIRADA SORUNDA DA İLK SIRADA
Niğde İli tarımsal üretimde patates, elma,lahana, çavdar, fasulye, kiraz ve baklagillerle anılan bir bölgedir. Aynı zamanda Anadolu’nun buğday ambarı sayılan 10 ilden biridir. Türkiye’de elma ağacı sayısı bakımından ilk sırada yer almaktadır. Lahana üretiminde ülkemizde 2. sırada yer almaktadır. Çavdar ekilen alanlarda 190 bin 470 dekarla Niğde birincidir. Neredeyse üretim yaptığı her üründe sorun ve sıkıntı yaşamaktadır. Bu yıl başlıca kiraz, patates, elma, fasulye üreticisinin mağdur olmasına neden olan ürünlerdir.
ELMA SORUN
İlimiz, gerek toprak yapısı , gerek iklim yapısı, gerekse coğrafi yapısı itibariyle meyve yetiştiriciliği için uygun bir ildir. Meyvede elma ve kiraz ilk sıradadır.
Niğde'de 228 bin dekar bahçede elma yetiştiriciliği yapılmaktadır. 11 bin dekar alanda da organik elma yetiştirilmektedir. Elma ağacı sayısı bakımından Niğde, ülkemizde ilk sıradadır. Ancak bu elma ağaçlarının önemli bölümü bodur elma ağaç alanlarından oluşmaktadır. Bu alanlar daha çok, yabancı yatırımcı ile Niğde dışından gelen üreticilerin elma bahçeleridir.
Niğdeliler doğru bilgilendirilmedikleri için çiftçi, ekim yapılmayan, verimsiz diye düşündükleri arazileri çok düşük fiyatlarla satmışlar, araziler el değiştirdikten sonra bahçeye dönüştürülmüş ve ne yazık ki arazisini satan hemşerilerimiz sattıkları arazide amele olarak çalışır duruma gelmişlerdir. Yani onların arazilerinde böylesi bahçelerin olabileceğini anlatan ve öğreten bir tarım politikası izlenmediği için araziler yok pahasına ellerinden gitmiştir. Yaşları ellinin üzerinde olan ekonomik ömrünü doldurmuş elma bahçelerinde yetişen Amasya elmaları ise yalnız meyve suyu fabrikalarının yolunu tutmaktadır. Bu yıl Elma rekoltesi 400 bin tonun üzerinde olmuştur. Ayrıca yaklaşık 20 bin ton da organik elma hasadı yapılmıştır. Amasya türü elma üretiminde Niğde ilk sıradadır. Ürünler tüccar ve meyve suyu fabrikalarına satıldığı gibi kısmen uygun kısmen sorunlu depolanmış durumdadır. Depoladığı ürün alıcı bulamadığı için çürüme riski yaşarken firmalara elmasını veren üretici parasını da alamamaktadır. 1 milyara yakın elma parası, kantar fişi ile firmalara veren üretici parasını almak için gittiği firmada sorumlu bulamadığı için eylem yapmış ve elmaları yola dökerek yetkililere seslerini duyurmaya çalışmıştır. Kirazda ise, üretimin önemli bölümü ihraç edilmektedir. Kirazın üretim alanındaki payı % 8.3 çıkmıştır On bin ton kiraz üretimi yapılmaktadır ancak bir önceki yıl beş liraya kadar ürününü satan üretici, bu yıl iki liraya ürününü zor satabilmiştir.
PATATESTE GÜNCEL DURUM
Niğde’de 15.351 hektarlık alanda patates tarımı yapılmaktadır. Bu rakam kayıt altındaki üretim alanıdır. Patates, rekoltesinin arttığı her dönemde sorun olmuş ve olmaya devam etmektedir. Bu yıl da Niğde’de, 850 ton patates üretildiği belirtilse de kayıt dışı ile 1 milyon tonun üzerinde patates yetiştirilmiştir. Niğde ile Nevşehir birlikte düşünüldüğünde bölge, ülkemizin patates üretim deposudur. Niğde İli’nde patates fiyatları 0,30 kr ile 0,45 kuruş arasında olup, maliyeti 0,60 kuruş civarındadır. Dekardan 4 ila 5 ton arasında ilimiz şartlarında verim alınabilen patatesi, Niğde çiftçisi zararına dahi satamamaktadır. İç piyasada tüccar, kırılgan piyasa koşulları nedeni ile üründen uzak dururken, dış satımda komşu ülkelerle sorunlu olan hükümetin varlığı, dış satım olanaklarını zora sokmuştur. Niğde’den Azerbaycan, Rusya, Irak, Tunus, Ürdün, Suriye, Gürcistan, Türkmenistan’a patates ihraç edilmekte iken, halen Niğde ve Nevşehir’de patates depoları doludur ve fiyatları da ihracat için son derece uygun olmasına rağmen talep yoktur. Patates depolarının çoğu uygun depo olmayıp, kısa süre içinde ürün satılmaz ise üretici mağduriyeti çok artacaktır.
FASULYEDE GÜNCEL DURUM
Fasulye ekimi, Niğde İli ve Nevşehir’in Derinkuyu ilçesinde yoğun olarak yapılmaktadır. Niğde bölgesi 20.000 bin ton fasulye, tüccarının ve çiftçinin elinde kalmıştır. Girdi maliyetleri çok yüksek ve kırılgan tarım ekonomisinden kaynaklı çiftçiye kg başına 2,5 tl. maliyeti olan fasulye şu anda 1,8 tl ya da 2 tl ye alıcı bulamamaktadır. Yurt dışından, 2015 yılında Kırgızistan ve Kanada’dan fasulye geldiği için üretici zor durumda kalmaktadır.
Niğde’de özellikle Sazala bölgesinde yetişen domatesin de önemi ve ayrı bir tadı vardır. Ne var ki yurt dışından gelen tohumla birlikte, domates üretiminde de yerli tohum üretimi giderek yok olmaktadır. Bölgede 50.000 ton domates, 6.500 ton kavun, 10.000 ton karpuz üretilmektedir. Ekonomik öneme haiz 20 çeşit sebze üretimi Niğde’de yapılmaktadır.
ÇÖZÜM
Hükümet mevcut durum itibari ile patates, elma üreticilerinin sorunlarına derhal el atmalı ve çözüm üretmelidir. Yurt dışı satış yollarının yaratılması kısa vadede önemli rahatlama sağlayacaktır.
Niğde ‘de kalıcı çözüm ise elma ve patates ile ilgili entegre tesisler yapılmasıdır. Hükümet Niğde ilinde elma, patates, kiraz, lahana gibi ürünlerle ilgili entegre tesis kuracak müteşebbise destek sağlamalı, vergi indirimi ve teşvik gibi yatırımcıyı bölgeye çekecek uygulamalar yapmalıdır. Patates tarımı ile ilgili alt yapının Niğde’de 30 yılda oluşmaması da düşündürücüdür. Tohumluk patates üreten firma sayısı Türkiye'de 43 tane, Niğde’de 1 tane. Dondurulmuş patates fabrikası Türkiye'de 7 tane ama Niğde'de yok! Patates cipsi fabrikası Türkiye'de 4 tane, Niğde'de yok! Türkiyede un ,püre, nişasta fabrikası 1 tane, Niğde'de yok! Bu bağlamda Niğde’de, ürettiği ürünün tesisinin yapılması zorunlu ve ihtiyaç durumundadır. Niğde sulama suyu sorunu da mutlaka çözüme kavuşturulmalı, yüksek maliyetli üretimden Niğde çiftçisi kurtarılmalıdır.
