Niğde Sağlık Müdürü Yılmaz Yücel konu ile ilgili yaptığı bilgilendirme açıklamasında :
Sonbahar ve kış aylarının gelmesiyle birlikte özellikle soba kullanılan evlerde yangın ve zehirlenme riski artmış olup, bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır.
Soba zehirlenmelerinin önlenmesi, bilgi ve bilinçlendirmek amacıyla, 2014 yılında, İl Sağlık Müdürlüğü, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı işbirliğiyle, Sağlık Müdürlüğü, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, Halk Sağlığı Müdürlüğü ve İtfaye müdürlüğünden oluşan ekipler oluşturulmuş ve bu amaçla, topluma yönelik bilinçlendirme ve eğitim programı uygulanmaya başlanmıştır. Konu hakkında bilgilendirici yazılı broşürler, işitsel ve görsel eğitim materyalleri hazırlanarak ekiplerimiz vasıtasıyla, kömür dağıtımı yapılan ve kömür kullanan hanelere ziyarette bulunuldu. 2014 ve 2015 kış aylarında, kömür kullanan hanelere ve ayrıca merkez ve köylerde, kahvehanelerde halkımıza yönelik eğitimler verilerek, toplumun bilgi ve bilinç seviyesi arttırılmış olup, bu yılda kış dönemi boyunca bu eğitimlere evlerde ve kahvehanelerde devam edilecektir.
Bu vasıtayla, uygun soba kurulumu ve yakılması, baca temizliği ve olası bir zehirlenmede yapılacak ilk yardımla ilgili toplumun bilgilendirilmesi sağlanmış, olup kişilerin zehirlenme anında olay mahallinden uzaklaştırılması, temiz havaya çıkarılmasının sağlanması, hastanın sıcak tutulması, acil sağlık hizmetlerinin kullanılması, ambulans gelene kadar, kapı ve pencereler hemen açılmalı ve oda havalandırılmalıdır, solunumu engelleyebilecek ağız ve burundaki kusmuk, balgam gibi maddelerin temizlenmesi, hastanın battaniye ile sarılarak vücut ısısının korunması ve en yakın sağlık kurumuna hastanın nakil edilmesinin sağlanması hususunda yazılı ve görsel materyallerle eğitimler verilmeye devam edilmektedir.
Ülkemizde 2011 yılında kayıtlı, 919 zehirlenme 216 ölüm, 2012 yılında 3316 zehirlenme 221 ölüm, 2013 yılında 2398 zehirlenme 221 ölüm gerçekleşmiştir. 2014 yılı Ocak-Şubat ve Mart aylarında ise toplam 477 zehirlenme görülmüş 78 kişi hayatını kaybetmiştir. İlimizde 2014 yılında 305 zehirlenme, 2015 yılında ise bügüne kadar 225 zehirlenme olup ölüm vakası olmamıştır.
Havagazı, kömür vb ısıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta yanma sırasında oluşur. Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbonmonoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir. Karbonmonoksit zehirlenmesinin, mutlaka hastanede tedavi edilmesi gerektiği ve 112 acil telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır.
Karbonmonoksit; renksiz, tatsız, kokusuz, yani hissedilmez, zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engellediği için zehirlenme ve ölüme neden olur. Kanda oksijenin azalması ile oksijen ihtiyacı olan yapılar, özellikle kaslar görevini yapamaz duruma gelir. Oksijenin eksikliği beyinde görülmeye başlarsa kalıcı hasarlara yol açabilir ve beyin ödemi söz konusu olabilir CO gazı oksijene göre ciğerlerdeki hemoglobinlere daha kolay bağlanır ve kişinin oksijen almasını engeller CO gazının yayıldığı yerde gaz yoğunluğundan çok kalınan sürenin önemi yüksektir. İnsan vücudunda karboksihemoglobin miktarları %0.5-1.5 olmakta, sigara içenlerde %4-9 a kadar çıkmaktadır. Karbon monoksit zehirlenmesi %10-15 oranlarına gelindiğinde başlar ve %60 gibi değerlere ulaşımda ölümü gerçekleştirir. Zehirlenen kişiye acil olarak oksijen verilmesi gereklidir. %100 Oksijen verilerek tedavi yapılır. Yine belirtilere ve zarar gören organlara yönelik tedaviler yapılır.
Karbonmonoksit miktarları ve gerçekleşen durumlar:
%10-20 de bulantı, yorgunluk, duygusal dengesizlik
%20-30 de baş ağrısı, görme sorunları, duyu kaybı, çevre uyumunda azalama, güç kaybı, refleks hareketlerinde azalma
%30-40 da kararsızlık baş ağrısı, baş dönmesi, kusma serserlik
%40-50 de bilinç kaybı, hızlı nefes alma, bayılma
%50-60 da koma ve ölüm, %60 ve üzeri ölüm gerçekleşmektedir.
Sağlık Bakanlığı’na bağlı, ücretsiz aranabilen 114 Zehir Danışma Merkezinin telefon numarası aranılarak zehirlenmelerde yapılacak ilk yardım hakkında gerekli bilgi alınabileceği gerektiği topluma iletilecek mesajlarda önemle vurgulanmıştır. Okul, halk eğitim merkezleri, kahvehaneler gibi kişilerin toplu halde bulundukları yerlerde bilgilendirme toplantıları yapılarak, hazırlanan eğitim materyallerinin dağıtımı yapılmış ve konunun önemi vurgulanmıştır.
Sobaların içinde en risklisi kömür sobalarıdır. Kömür sobaları yakıtı ikinci defa yakmak üzere geliştirilmiş bir nevi “Turbo Katı Yakıt” sobalarıdır. Başta Karbonmonoksit olmak üzere yarım yanma ürünü olan gazları sıcak bölgeden geçirerek tekrar yakma esasına dayanır. Zaten usulüne göre yakılmazsa verimli yanma sağlanamayacaktır. Boru ve bacalar tekniğine uygun değilse iyi çekiş yapamayacak; gerekli temizlik yapılmazsa bacanın çekmesi, sobanın yanması problem olacaktır. Eğer bir de hava lodoslu ise bu zehirli gazlar içeri dolacaktır. Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan “lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbonmonoksit gazı ile zehirlenmektedir.
Zehirlenmelerine karşı topluma yönelik önlemler alınması, aşağıdaki uyarılara vatandaşların dikkatinin çekilmesi ve bu bilgilerin topluma ulaştırılmasının sağlanması büyük önem taşımaktadır” dedi.
“DOĞRU YAKILAN SOBA ISITIR, YANLIŞ YAKILAN SOBA ÖLDÜRÜR”
Soba ve Bacalarla İlgili Uyulması Gereken Kurallar
•Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli,
•Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
•Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
•İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
•Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için bacalar standartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yada gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
•Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
•Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
•Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
•Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalıdır.
Lodos Süresince Dikkat Edilecek Hususlar
•Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.
•Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.
•Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmamalı ve bu gibi durumları 186 no'lu telefondan Elektrik Arıza Servisi'ne bildirilmelidir.
•Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalıdır.
•Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır
LODOSLU VE FIRTINALI HAVALARDA SOBANIZI YATMADAN ÖNCE MUTLAKA SÖNDÜRÜN!
