(Beşinci Bölüm)
AKŞEMSETTİN VE MİKROP
Fatih Sultan Mehmet Han’ın hocası, Köse yada Akşemsettin diye anılan büyük Türk bilginidir. Doktor ve mutasavvıftır. 1390 yılında Göynük’te doğdu. Tahsilini tamamladı. Osmancık Medresesi’nde müderris oldu. Hacı Bayram-ı Veli’ye intisap etti. Uzun süre ondan ders aldı. birçok talebe yetiştirdi. Tıbba ayrı bir önem verdi. Çeşitli hastalıklar üzerinde araştırma yaptı, teşhisler koydu. Bitkiler üzerinde çalıştı, onlardan ilaç yaptı. Hastalıkların özelliğine göre deneyleri oldu.

Hastaları rahatlatıcı ilaçlar kullandı. Bir takım hastalar, bazı kimseler iyileştirme konusunu onun kerametine bağladılar.

Akşemsettin bulaşıcı hastalıkların virüslerini inceledi. “Madet-ül Hayat” adlı eserinde bunları yazdı. Bu virüslerin bulaşma yoluyla geçtiğini tespit etti. Bu mikropların çıplak gözle görülemeyecek biçimde canlı tohumlar olduğunu gördü. Böylece beş yüz yıl önce mikrop teorisini ortaya koyan ilk Türk alimi, Köse Akşemsettin’dir. Pasteur aynı neticeye bundan tam dört yüz yıl sonra, teknik araç ve gereçlerle ulaşabilmiştir. Ne yazık ki bu buluş Pasteur’e mal edilmiştir. Akşemsettin aynı zamanda ilk kanser araştırmacısıdır.

O zaman kanserin adı Seratom’du. Bu konuda epey uğraş verdi. Sadrazam Çandarlı Halil Paşa’nın oğlu Kazasker Süleyman Çelebi’yi iyi ettiğini, Murat Sertoğlu 20 Nisan 1964 tarihli Tercüman Gazetesinde neşretmiştir.

İMAM GAZALİ (1058-1111)
İmam Gazali’nin asıl adı Muhammet’tir. Horasan’ın Gazale köyünde doğan, bu adla şöhrete ulaşan büyük bir Türk alimidir. Filozoflara karşı “Ehli Sünnet Mezhebini” savunma yolunu seçti. Ona İslam dünyası “Hüccet-ül İslam” adını verdiler.

“İhya-ü Ulum-id Din” adlı eserinde inanç kurallarını savunma tezleri vardır.

Tus’ta ve Nişabur’da öğrenimini tamamladıktan sonra “Kelamcılığı” seçti. Nizamiye Medresesinde 33 yaşında hocalık yaptı. Akla önem veren Gazali’nin İslam ahlak felsefesi Avrupa’da büyük ilgi gördü. “Delaletten Kurtuluş” adlı eserinde doğuda, batıda fikir cereyanlarının akışını sağladı. İslam’a dinamiklik, canlılık getirdi. Batıda laikliğin ve din edebiyatının doğmasını sağladı. Onun fikri çalışmaları ve etkileri bugüne kadar hiç gündemden düşmemiştir.

Gazali, muasır anlamda ahlakçı, tahlilci ve filozoftu. Psikoloji ve aklın savunucusudur. Avrupa Gazali’yi, Eflatun, Kant gibi üstün zekaya sahip bir Türk alimi olarak tanıtır. Bu büyük Türk aliminin bütün eserleri, dünya dillerine çevrilmiştir. Etkileri de asla tartışılmaz.

Buraya kadar birkaç Türk aliminden ve dünyaya verdiği hizmetlerinden bahsettik. Daha sayamadığımız nice değerlerimiz vardır.